Ngũ hành sinh: thuộc lẽ thiên nhiên.2. Thế nào là "Ngũ hành" ?
heo thuyết duy vật cổ đại, tất cả mọi vật chất cụ thể được tạo nên
trong thế giới này đều do năm yếu tố ban đầu là nước, lửa, đất, cây cỏ
và kim loại. Tức năm hành thuỷ, hoả, thổ, mộc, kim. Để giúp các bạn
dể nhớ ngũ hành tương sinh và tương khắc, chúng tôi nêu thí dụ mộc mạc
đơn giản theo vần thơ như sau:
Nhờ nước cây xanh mọc lớn lên
(thuỷ sinh mộc)
Cây cỏ làm mồi nhen lửa đỏ
(mộc sinh hoả)
Tro tàn tích lại đất vàng thêm
(hoả sinh thổ)
Lòng đất tạo nên kim loại trắng
(thổ sinh kim)
Kim loại vào lò chảy nước đen
(kim sinh thuỷ)
Ngũ hành tương khắc: lẽ xưa nay Rễ cỏ đâm xuyên lớp đất dày
(mộc khắc thổ)
Đất đắp đê cao ngăn nước lũ
(thổ khắc thuỷ)
Nước dội nhiều nhanh dập lửa ngay
(thuỷ khắc hoả)
Lửa lò nung chảy đồng sắt thép
(hoả khắc kim)
Thép cứng rèn dao chặt cỏ cây
(kim khắc mộc)
Thuyết âm dương
Căn cứ nhận xét lâu đời về giới thiệu tự nhiên,
người xưa đã nhận xét thấy sự biến hoá không ngừng của sự vật (thái cực
sinh lưỡng nghi, lương nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái.
Lưỡng nghi là âm và dương, tứ tượng là thái âm, thái dương, thiếu âm
và thiếu dương. Bát quái là càn, khảm, cấn, chấn, tốn, ly, khôn và
đoài). Người ta còn nhận xét thấy rằng cơ cấu của sự biến hoá
không ngừng đó là ức chế lẫn nhau, giúp đỡ, ảnh hưởng lẫn nhau, nương
tựa lẫn nhau và thúc đẩy lẫn nhau.
Để biểu thị sự biến hoá không ngừng và qui luật của sự biến hoá đó, người xưa đặt ra "thuyết âm dương".
Âm dương không phải là thứ vật chất cụ thể nào mà thuộc
tính mâu thuẫn nằm trong tất cả mọi sự vật, nó giải thích hiện tượng
mâu thuẫn chi phối mọi sự biến hoá và phát triển của sự vật.
Nói chung, phàm cái gì có tính chất hoạt động, hưng
phấn, tỏ rõ, ở ngoài, hướng lên, vô hình, nóng rực, sáng chói, rắn
chắc, tích cực đều thuộc dương.
Tất cả những cái gì trầm tĩnh, ức chế, mờ tối, ở trong,
hướng xuống, lùi lại, hữu hình, lạnh lẽo, đen tối, nhu nhược, tiêu cực
đều thuộc âm.
Từ cái lớn như trời, đất, mặt trời, mặt trăng, đến cái nhỏ như con sâu, con bọ, cây cỏ, đều được qui vào âm dương.
Ví dụ về thiên nhiên thuộc dương ta có thể kể: Mặt trời,
ban ngày, mùa xuân, hè, đông, nam, phía trên, phía ngoài, nóng, lửa,
sáng. Thuộc âm ta có: Mặt trăng, ban đêm, thu, đông, tây, bắc, phía
dưới, phía trong, lạnh nước, tối.
Trong con người, dương là mé ngoài, sau lưng, phần trên,
lục phủ, khí, vệ; Âm là mé trong, trước ngực và bụng, phần dưới ngũ
tạng, huyết, vinh.
Âm dương tuy bao hàm ý nghĩa đối lập mâu thuẫn nhưng còn
bao hàm cả ý nghĩa nguồn gốc ở nhau mà ra, hỗ trợ, chế ước nhau mà
tồn tại. Trong âm có mầm mống của dương, trong dương lại có mầm mống
của âm.
(Trích "Cây thuốc vị thuốc VN." của Đỗ tất Lợi)
Nguồn: ST & Tổng hợp từ Internet: Bích Ngọc (XemTuong.net)
